2024 Nobel Fizik Ödülü, makine öğrenimi alanındaki öncü çalışmaları nedeniyle iki fizikçi John Hopfield ve Geoffrey Hinton‘a verildi. Ödül duyurusu, İsveç’in Stockholm kentinde İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından yapıldı.
John Hopfield ve Geoffrey Hinton Kimdir?
Fizik araçlarını kullanarak yapay sinir ağlarında makine öğrenimini mümkün kılan yöntemler geliştiren iki fizikçi, Hopfield ve Hinton, bu yılın Nobel fizik ödülünü kazandı.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi yaptığı açıklamada:
“2024 Nobel Fizik Ödülü, yapay sinir ağlarıyla makine öğrenimini mümkün kılan temel keşifleri ve icatları nedeniyle John J. Hopfield ve Geoffrey E. Hinton’a verilmiştir.”
John Hopfield, veri içinde görüntüleri ve desenleri saklayıp yeniden oluşturabilen bir asosiyatif hafıza modeli geliştirdi. Geoffrey Hinton ise verilerde otomatik olarak özellikleri bulan, böylece yapay zeka tabanlı sistemlerin resimlerdeki belirli unsurları tanımlamasını sağlayan bir yöntem icat etti.
Nobel Fizik Ödülü ve Para Ödülü
Fizik alanındaki en prestijli ödül olan Nobel Fizik Ödülü, 1.1 milyon dolar (yaklaşık 8.3 crore Rs veya 11 milyon İsveç kronu) tutarında bir para ödülü içerir. Birden fazla kazanan olduğunda, ödül miktarı eşit olarak paylaşılır. Bu yılki ödülde olduğu gibi ödül, iki kazanan arasında bölüştürülecek.
2023 Nobel Fizik Ödülü
Geçtiğimiz yıl Nobel Fizik Ödülü, elektronların dönerken sergilediği ilk anlık görüntüyü yakalayan üç bilim insanına verilmişti. Anne L’Huillier, Pierre Agostini, ve Ferenc Krausz, bu buluşlarıyla elektroniklerin tasarımını ve iyileştirilmesini sağlamakla kalmayıp, gelecekte çeşitli hastalıkların teşhis edilmesine de katkıda bulunabileceklerini göstermişlerdi.
Makine Öğreniminde Yeni Ufuklar Açıldı
2024 Nobel Fizik Ödülü, yapay sinir ağlarında makine öğrenimini mümkün kılan yöntemleri geliştiren John Hopfield ve Geoffrey Hinton’a verildi. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, bu ödülle iki bilim insanının yapay zekanın temellerini oluşturan çalışmaları onurlandırdı. Hopfield ve Hinton’un çalışmaları, yalnızca akademik çevrelerde değil, mühendislikten günlük yaşama kadar geniş bir alanda önemli etkiler yarattı.
Hopfield ve Hinton’un Çalışmalarının Bilimsel Temelleri
Hopfield Ağları: Hafıza ile Enerji Arasındaki Bağ
John Hopfield, fiziksel sistemlerden esinlenerek sinir ağları üzerinde çalışmaya başladı. 1982 yılında geliştirdiği Hopfield ağı, belleği matematiksel bir enerji formülü üzerinden yapılandırdı. Her bir düğümün durumu, bir siyah-beyaz piksel gibi 0 veya 1 değerleri alarak bir görüntüyü temsil ediyordu. Ağ, hatalı veya eksik verilerden bile orijinal desenleri yeniden oluşturabiliyordu. Bu çalışma, biyolojik hafızanın nasıl işlediğine dair önemli bir analoji sağladı ve yapay sinir ağlarının gelecekteki gelişimine yol açtı. Hopfield’in katkıları, özellikle tekrarlayan sinir ağları (RNN) gibi modern yapay zeka sistemlerinde büyük rol oynadı.
Hinton ve Boltzmann Makinesi: Otomatik Öğrenme ve Derin Ağlar
Geoffrey Hinton, Hopfield’in çalışmalarını temel alarak Boltzmann makinesini geliştirdi. Bu ağ, enerji tabanlı bir model kullanarak verilerdeki örüntüleri tanımayı ve sınıflandırmayı mümkün kıldı. Hinton’un çalışmaları, derin öğrenme ve gizli katmanlar kavramlarını ortaya çıkararak yapay zekanın bugünkü gelişimine öncülük etti. Hinton ayrıca, 2023’te yapay zeka alanındaki etik sorumluluklara dikkat çekerek, makinelerin insan zekasını beklenenden daha erken aşabileceği uyarısında bulundu.
Makine Öğreniminin Fiziğe Katkıları
Hopfield ve Hinton’un çalışmalarının fizik ödülüyle onurlandırılması, disiplinler arası araştırmaların önemini gösteriyor. Akademisyenler, fiziksel sistemlerin analojilerini kullanarak, beynin bilgi işleme kapasitesini taklit eden ağ yapıları geliştirdiler. Yapay sinir ağları, malzeme bilimi gibi çeşitli alanlarda yeni uygulamaların önünü açtı ve tıp, elektronik gibi sektörlerde devrim yaratacak potansiyel taşıyor.
Ödülün Önemi ve Geleceğe Yönelik Perspektifler
Hopfield ve Hinton, bu ödülle yapay sinir ağları araştırmalarına temel katkılarından dolayı 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 1,1 milyon dolar) değerindeki para ödülünü paylaşıyorlar. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, bu çalışmaların yalnızca bilimsel başarı olarak kalmayıp, insanlık yararına kullanılmasının gerekliliğini vurguladı. Akademi Başkanı Ellen Moons, “Makine öğrenimi teknolojisinin hızlı gelişimi, büyük faydalar sağlasa da geleceğimiz için sorumluluk gerektiriyor,” diyerek teknolojinin etik sınırlarının önemine dikkat çekti.
Bu ödül, yapay zekanın gelecekteki kullanımına dair hem umut hem de endişe yaratırken, disiplinler arası araştırmaların ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Hopfield ve Hinton’un çalışmaları, hem bilim dünyasına hem de insanlık yararına önemli katkılar sunmaya devam ediyor.
Add Comment